Hoe leer je jouw kindje gezonde eetgewoonten aan?

Als ouder wil je niets liever dan dat je kind gezonde eetgewoonten aanleert 🍏 Maar hoe doe je dit? Ik hoop je te kunnen inspireren met mijn tips 😉

Aangeboren verzadigingsgevoel

Kinderen worden geboren met een honger- en verzadigingsgevoel. Zij voelen aan wanneer ze eten nodig hebben en wanneer ze verzadigd zijn. Bij baby’s die borst- of flesvoeding krijgen vinden we dit heel normaal. Voeding op vraag wordt hier meestal niet in twijfel getrokken. Vanaf dat kinderen vaste voeding eten, verandert heel vaak de kijk en de aanpak. Kinderen ‘moeten’ vanaf dan bijvoorbeeld een bepaalde portie van een maaltijd eten. Dit is heel jammer, want kinderen hebben ook bij het eten van vaste voeding nog altijd dat aangeboren honger- en verzadigingsgevoel.

Selectief eetgedrag

Dit betekent niet dat eten dan altijd vanzelf gaat. Alle kinderen tussen de leeftijd van 18 maanden en 6 jaar gaan door een periode van moeilijk(er) eetgedrag. In vaktaal noemen we dit: selectief eetgedrag. Dit is een normale fase in de ontwikkeling van het kind die samenhangt met de voedselneofobie. Dit is angst voor voedsel. Die angst kan betrekking hebben op het soort voedsel (ook voedingsmiddelen dat je kindje kent en eventueel normaal wel lust, worden plots een probleem), de temperatuur, de vorm, de textuur, de bereidingswijze,… Alle veranderingen kunnen ervoor zorgen dat je kindje het spannend vindt om te eten 🤭

De periode hangt ook samen met de toenemende individualisering: jouw kindje leert dat het een eigen persoon is en ontwikkelt meer en meer autonomie. Elk kindje gaat door deze periode maar de duur en intensiteit hiervan is bij elk kind anders.

Oorzaken van selectief eetgedrag

Hiernaast zijn er nog enkele externe oorzaken die tot een toename van selectief eetgedrag kunnen leiden. Zo zien we dat na een ziekteperiode en of een periode van medicatiegebruik de smaakbeleving veranderd kan zijn waardoor jouw kindje moeite ondervindt met eten. Ook een traumatische ervaring zoals een bijna-verstikkingsincident kan leiden tot angst en wantrouwen in voeding. Hierdoor kan een periode van regressief gedrag optreden tijdens de maaltijden.

Selectief eetgedrag bij jonge kinderen kan zorgen voor veel zorgen en frustratie bij ouders. Elke ouder wil namelijk dat zijn of haar kind gezond opgroeit en alle nodige voedingsstoffen inneemt. Deze zorg kan van de maaltijdmomenten een echte strijd maken waardoor er geen ontspannen gezinsmoment meer is, noch een moment van verbinding.

Expert Ann

Concreet: tips voor goede eetgewoonten

Heb jij soms het gevoel alsof je alle moeite van de wereld doet maar je kindje enkel geïnteresseerd is in de voedingsmiddelen die minder jouw voorkeur genieten? In mijn praktijk help ik ouders van jonge kinderen de strijdbijl te begraven. Eten is in onze maatschappelijke context niet enkel een moment om zich te voeden maar ook een moment van verbinding.

Een kind kan veel leren uit maaltijdmomenten. Naast het leren eten, met bestek eten, leert het ook voedingsmiddelen kennen, leert het delen, tafelmanieren en sociale vaardigheden zoals luisteren naar elkaar.

Expert Ann

Probeer steeds geduldig te blijven en respecteer het tempo van jouw kind. Sommige kinderen hebben iets meer tijd nodig om zich veilig te voelen dan anderen. Vertrek daarom van een positieve mindset. Jouw kind is meer dan enkel het selectief eetgedrag. Kijk naar wat er bijvoorbeeld heel goed gaat. Waar ben je trots op? Kan jouw kindje al flink mee aan tafel zitten? Kan jouw kindje het bestek al vasthouden? Of hier misschien zelfs al mee eten? Je mag erop vertrouwen dat, met behulp van de juiste aanpak, het ook weer beter zal gaan. Dit kan je ook benoemen. Als jouw kindje zegt: ‘ik lust dat niet’ kan jij jouw kindje verbeteren met: ‘jij lust dit nog niet’ of ‘je bent het nog aan het leren’. Hiermee geef je vertrouwen dat het in de toekomst wel zal lukken. Wilt jouw kindje iets niet eten of voelt het zich hier nog niet klaar voor? Benoem dit dan met: ‘je hoeft het niet te eten’. Dit neemt voor een kind heel veel druk weg waardoor het zich veiliger aan tafel voelt.

Leg geen te hoge verwachtingen op

Om je kindje gerust te stellen en kansen te blijven bieden raad ik aan om je kindje te blijven blootstellen aan een zo groot mogelijk aanbod van voedingsmiddelen. Zowel voeding die je kindje al kent als aan nieuwe voedingsmiddelen. Door veelvuldige en regelmatige blootstelling leert jouw kindje wennen aan nieuwe voedingsmiddelen en neemt de kans toe dat jouw kindje dit ooit zal willen proeven of proberen.

Door onmacht kan je soms bepaalde verwachtingen opleggen aan je kind die jammer genoeg op lange termijn geen gewenst resultaat opleveren. Zo is het dwingen om bepaalde voedingsmiddelen te eten (zoals de groenten of het fruit) niet de beste aanpak. Dit kan immers leiden tot meer angst en stress bij het kind. Ook het belonen van je kindje voor het al dan niet eten van bepaalde voedingsmiddelen is iets dat op lange termijn niet het gewenste resultaat heeft.

Dit betekent niet dat je jouw kindje niet positief kan bekrachtigen. Als je weet als ouder dat je kindje het lastig heeft met stukjes komkommer en jouw kindje doet de moeite om de komkommer al eens vast te nemen is dat voor hem/haar een hele grote stap.

Je hoeft geen toeters en bellen boven te halen maar je kan bijvoorbeeld wel het volgende zeggen: ‘Wat knap dat jij de komkommer eens in je handje durfde nemen. Hoe voelde de komkommer? Was hij hard of zacht? Was het koud of warm?’ Op die manier geef je bevestiging dat je gezien hebt dat je kindje aan het proberen is, zonder er een té groot ding van te maken.

Expert Ann

De regel van de gedeelde verantwoordelijkheid ⚖️

In de praktijk gebruik ik altijd de regel van de gedeelde verantwoordelijkheid. Als ouder beslis je wat, waar, wanneer en hoe er gegeten wordt. Jouw kindje beslist dan of het wil eten en hoeveel het er van eet. Wel kan je ervoor kiezen om thuis de gewoonte te maken dat iedereen steeds mee aan tafel komt zitten. Jouw kindje mag dan beslissen om niet te eten maar neemt wel deel aan het gezinsmoment.

♥ Betrek jouw kindje in het maaltijdgebeuren

Dit kan je heel ruim interpreteren: gaat jouw kindje graag mee naar de winkel? Laat het mee dingen nemen en in de kar leggen. Helpt jouw kindje graag in de keuken? Laat het taakjes doen die gepast zijn voor de leeftijd van jouw kind. Zo kan het bijvoorbeeld de groenten wassen, eitjes pellen, een sausje mengen, wat kruiden over het gerecht strooien,…  Andere kindjes helpen liever de tafel dekken. Door jouw kindje te betrekken en het te laten helpen, voelt het zich verbonden met het eten en de maaltijd. Dit geeft jouw kindje zelfvertrouwen.

♥ Biedt voedingsmiddelen op verschillende manieren aan

Soms is temperatuur iets waar kinderen het lastig mee hebben. Gestoofde wortelen zijn dan lastig maar een rauw worteltje is dan geen probleem. Soms vinden kinderen de textuur lastig (een plat gekookt boontje proeft immers anders dan een ‘al dente’ gekookt boontje). Ook de vorm van het eten kan voor kinderen een factor zijn: snij een boterham eens diagonaal in plaats van recht. Ook dit kan voor jouw kindje een verschil maken.

♥ Jouw kind zit in volle groei 📈

Zorg voor een duidelijke maaltijdstructuur zodat er voldoende momenten zijn waarop je kindje energie kan tanken. Een goede structuur voor een kind is er één van 3 hoofdmaaltijden en 2-3 tussendoortjes of minimaaltijden per dag. Tussendoortjes overbruggen de tijd tot de volgende maaltijd. Ze zijn een perfecte aanvulling op de hoofdmaaltijd. Op deze manier weet jouw kindje heel goed wanneer het volgende maaltijdmoment eraan komt. Is het nog verzadigd en kiest het ervoor om bij een maaltijdmoment niet te eten, dan weet het ook meteen wanneer het volgende maaltijdmoment eraan komt. Dit is meestal gemiddeld 2-3 uur later. Biedt hiertussen geen voeding aan. Het is belangrijk dat jouw kindje leert dat er eet-tijd is en niet-eet-tijd zoals speeltijd, schermtijd, bad-tijd,…

♥ Benader voeding steeds neutraal

Dit is in de praktijk vaak een hele moeilijke voor ouders, want vaak vinden ouders het beter dat hun kindje groenten of fruit eten en het stukje vlees bijvoorbeeld laat liggen dan omgekeerd. Ik begrijp vanwaar dit komt, want als ouder willen we dat ons kindje zeker voldoende vitaminen en mineralen inneemt om gezond te zijn. Jammer genoeg kan voeding opdelen in categorieën zoals ‘beter dan’, ‘slecht’, ‘maken je dik’, ‘fout’, … net het tegenovergestelde doen bereiken dan dat je als ouder wilt.

Een kindje gezond leren opgroeien betekent voor mij: met gezonde eetgewoonten, een gezonde relatie tot het lichaam én een gezonde relatie tot voeding. Door bepaalde voedingsmiddelen onder te verdelen in goed en slecht kan jouw kindje zichzelf in vraag gaan stellen:

‘Ik vind chips lekker.
Mama zegt dat die slecht zijn.
Ben ik dan ook slecht omdat ik chips wel lekker vindt?’

Gevoelens van schuld en schaamte kunnen op die manier bovenkomen. Probeer steeds te handelen met jouw blik op het lange termijn resultaat: een gezonde relatie met zichzelf en met eten. Het romantiseren van bepaalde voedingsgroepen kan zorgen voor een zwart-beeld over voeding. Zo maak je een onderscheid tussen zogezegd goede en slechte voedingsmiddelen. Een voedingsmiddel an sich kan nooit goed of slecht zijn. Om naar gezondheid te kijken richten we ons altijd op het totale voedingspatroon, niet op het gebruik van een bepaald voedingsmiddel op een bepaald moment.

Hiernaast komt er in sommige gevallen een obsessie ontstaan op dingen die streng beperkt worden. Als er hele strenge regels zijn rond zoetigheden, koekjes, zoet beleg, chips etc. wordt dit voor een kind net éxtra interessant als het er dan wel eens is. Het moet er op dat moment ten volle van genieten want wie weet hoelang het zal duren voordat dit nog eens aangeboden zal worden? Jouw kind zal op dat moment niet naar het eigen verzadigingsgevoel kunnen luisteren en zich op deze momenten regelmatiger overeten. Ook zien we dat kinderen die erg beperkt worden meer geneigd zijn om stiekem te eten. Ze weten dat wat ze eten eigenlijk niet ‘mag’ en daardoor zijn ze geneigd om dit stiekem te doen.

♥ Samen eten doet gezonder eten 🍴

Vooral jonge kinderen eten meer fruit en groenten als ze samen eten met een ouder die hetzelfde doet. Dit heet modelling: je geeft als ouder het goede voorbeeld en jouw kindje volgt dit. Ik begrijp dat dit niet altijd makkelijk is in de dagelijkse rush maar extra moeite doen om zoveel mogelijk maaltijden samen te eten heeft wel degelijk een positief effect.

♥ Proeven is een leerproces

Net zoals fietsen of zwemmen ook een leerproces is. Vermijd hierbij om te straffen of jouw kindje te forceren als iets nog niet lukt. Als jouw kindje het bijvoorbeeld met broccoli moeilijk heeft kan het al een hele overwinning zijn om de broccoli al eens op het bord toe te laten. Of misschien is het al een grote stap als jouw kindje de broccoli eens wil vasthouden. Als dit vlot gaat kan je steeds een stapje verder gaan. De laatste stap in een proefproces is om het eten in de mond te nemen, te kauwen en het door te slikken. Hiertussen zijn er heel veel stapjes die een ouder kan nemen om je kindje stapsgewijs aan nieuwe voedingsmiddelen te leren wennen en zo te leren proeven.

Om de drempel te verlagen bij nieuwe voedingsmiddelen kan je ervoor kiezen om toppers en floppers samen aan te bieden. Als jouw kindje heel graag appel lust, maar peer nog niet, kies er dan eens voor om naast de stukjes appel ook een klein stukje peer aan te bieden. Het doel is niet dat jouw kindje dit meteen prima vindt, opeet en lekker vindt. Het doel is wel om op een veilige manier jouw kindje bloot te stellen aan voedingsmiddelen die nog spannend zijn.

Tenslotte zijn ook jouw eigen taal, houding en gedrag belangrijk in het aanleren van gezonde eetgewoonten. Zo weten we uit wetenschappelijk onderzoek dat kinderen die vaak in contact komen met diëten (dieettaal, dieetmentaliteit, dieetgedrag) hun lichaam sneller in twijfel zullen trekken en meer kans hebben op het ontwikkelen van een ongezonde relatie met eten of eetstoornissen.

Door het in contact komen met opmerkingen als: ‘ik eet geen stuk cake want ik mag geen suiker eten’, ‘het smaakt me heel hard maar ik moet stoppen met eten want ik moet op mijn lijn letten’, … leren jouw kindje dat je niet op je lichaam kan vertrouwen.

Expert Ann

Misschien ben je zelf zo wel opgevoed of ben je hier al mee geconfronteerd geweest. Jij hebt de mogelijkheid om het met jouw kinderen anders aan te pakken. Jouw kind hoeft de strijd met zijn/haar eigen lichaam niet te voeren.  

Meer informatie

Met deze tips kan je jouw kind gezonde eetgewoonten aanleren. Het is belangrijk om hierbij te onthouden dat het aanleren van gezonde eetgewoonten een proces is dat tijd en geduld vergt. Kleine stapjes kunnen leiden tot grote veranderingen. Wil je graag persoonlijke ondersteuning of maak je je zorgen? Neem dan zeker contact op met een kinderdiëtiste, zij zijn opgeleid en gespecialiseerd om jou en jouw kindje verder te helpen!

Ps, we hebben ook een podcast met nog meer tips en advies over moeilijk eetgedrag bij jonge kinderen.

Geschreven door Ann Berger, kinderdiëtiste

---