Geschreven door huisexpert kindercoach Natasja Mussche
Autisme in de volksmond, een Autisme Spectrum Stoornis (ASS) als wetenschappelijke benaming. Het begrip ‘Spectrum Stoornis’ betekent het hebben van een breed scala, of spectrum, van gedragsafwijkingen. Er zijn veel unieke kenmerken dus het is niet voldoende om enkel op de autismekenmerken te focussen. De unieke kenmerken van je kind is hetgeen wat écht telt en belangrijk is.
ASS is een pervasieve (met invloed op de totale ontwikkeling), neurobiologische, ontwikkelingsstoornis waarbij de informatieverwerking in de hersenen verstoord is, wat zich bij elk kind anders zal uiten. ASS is meestal genetisch bepaald, maar ook de zwangerschap en geboorte kunnen van invloed zijn.
Wanneer Autisme vastgesteld wordt
Kindjes met autisme ervaren de wereld op een andere manier. Sociale omgang, verbale en non-verbale communicatie, verbeeldingsvermogen en inlevingsvermogen verlopen moeilijk.
Bij kinderen is er vaak sprake van specifieke interesses en repetitieve bewegingen (vb. fladderen met de handen bij hevige emoties, heen en weer schommelen, autootjes op een rij zetten) terwijl baby’s met autisme bijvoorbeeld vooral één speeltje verkiezen of steeds hetzelfde doen.
Ieder kind ontwikkelt zich op zijn eigen tempo, een ASS diagnose stellen is bij baby’s en kinderen dus extra lastig. Ondanks de verbeterde kennis van autisme is het niet ongewoon dat er een hele tijd verloopt tussen de eerste bezorgdheid van ouders en een duidelijke en correcte diagnose. Er zijn heel wat factoren die de diagnose van autisme bemoeilijken. Zo komen niet alle kenmerken voor bij elk kind en kunnen ze variëren met de leeftijd en het ontwikkelingsniveau. Bepaalde kenmerken komen dan ook nog eens voor bij andere ontwikkelings-, gedrags- of leerstoornissen. Waardoor de diagnose vaak pas op latere leeftijd volgt.
Mijn kindje is “anders”
Veelal zijn het eerst de ouders die aanvoelen dat hun baby of peuter “anders” is. Hun kindje lacht zelden, vermijdt oogcontact, zoekt geen troost, vertoont weinig sociale interactie, heeft weinig variatie in zijn gezichtsuitdrukkingen of is overgevoelig voor geluid. Hoe sneller autisme wordt herkend, hoe beter dit uiteindelijk is voor het kind. Op deze manier kunnen zowel het kind als de ouders op de juiste manier begeleid worden. Een goede begeleiding kan ervoor zorgen dat bepaalde symptomen en gevolgen verminderd worden. Je maakt het leven met deze beperking een stuk makkelijker, voorspelbaarder en draaglijker.
De officiële criteria voor het stellen van een diagnose zijn vastgelegd in de DSM, het diagnostisch en statistisch handboek voor psychische stoornissen. Een diagnose wordt gesteld door te kijken naar het gedrag, liefst door een multidisciplinair team en is betrouwbaar vanaf de leeftijd van 2 jaar.
Mogelijke signalen bij baby’s vanaf 3 maanden
- Je baby toont geen interesse in eigen handen of voeten. Dit geeft een gebrek aan zelfbewustzijn aan. Andere baby’s stoppen de vingers en tenen bijvoorbeeld vaak in de mond.
- Je baby glimlacht niet
- Je baby brabbelt niet en probeert geen geluiden na te doen
- Je baby grijpt niet naar voorwerpen en probeert deze niet vast te houden
- Je baby heeft moeite om zijn hoofdje rechtop te houden
- Je baby heeft moeite om zich gericht op voorwerpen te focussen
- Je baby steekt geen voorwerpen in zijn mond
- Je baby volgt geen bewegingen
Mogelijke signalen bij baby’s vanaf 7 maanden
- Je baby maakt ongecontroleerde bewegingen
- Je baby reageert niet op knuffelen
- Geen reactie op emoties, lichamelijk contact of geluiden
- Het is moeilijk om je baby te troosten of rustig te krijgen
- Je baby rolt niet om, kan zijn hoofdje nog niet omhoog houden of kan zonder hulp van een volwassene niet rechtop zitten
- Geen zin in eenvoudige spelletjes, vb. kiekeboe
- Je baby probeert niet om te praten
- Je baby doet geen moeite om je aandacht te krijgen
Mogelijke signalen bij baby’s vanaf 12 maanden
- Je baby kan nog niet kruipen
- Je baby wijst niet naar dingen of mensen
- Je baby zegt nog helemaal niets
- Je baby kan, zelfs met ondersteuning, nog niet staan
- Je baby zwaait nog niet en maakt weinig tot geen andere gebaren
- Je baby reageert niet als mensen ertegen praten
- Als je baby 18 maanden is loopt hij nog niet, of doet dit op enkel de tenen
Mogelijke signalen bij peuters vanaf 2 jaar
- Je peuter kent minder dan 15 woorden
- Je peuter spreekt niet in zinnen van minstens 2 woorden .
- Je peuter kan geen eenvoudige aanwijzingen opvolgen
- Je peuter vertoont geen imitatiegedrag
- Je peuter herkent geen dagdagelijkse dingen (vb. een tandenborstel, bestek) en kan deze niet gebruiken
Mogelijke signalen bij kleuters vanaf 3 jaar
- Het vermijden van oogcontact
- Geen interesse in spelletjes, niet willen spelen
- Je kleuter spreekt niet in korte zinnen, maar gebruikt enkel woorden. Deze zijn vaak onduidelijk en moeilijk te begrijpen.
- Je kleuter kwijlt veel, zeker als hij praat
- Je kleuter kan geen vormen tekenen en ken geen gebruik maken van speelgoed of voorwerpen
- Je kleuter panikeert heel erg als jullie of de juf even weg gaan
Mogelijke signalen wanneer je kindje ouder wordt
Als je kindje 3 jaar is dan zijn de kenmerken van autisme meestal al vrij duidelijk. ,Soms komen deze echter pas tevoorschijn als je kindje iets ouder is, vaak is dat dan wel in een mildere vorm. Je kind is bv. heel erg verlegen of juist heel agressief (bijten en slaan). Rond 4 à 5 jaar moet je kind de vaardigheid bezitten om goed te kunnen communiceren, te kunnen verwijzen naar zichzelf en om werkwoorden te kunnen gebruiken.
Er zijn vormen van autisme die niet zo vroeg te zien zijn, zoals het syndroom van Asperger. Deze kinderen zijn niet opvallend anders in hun babytijd. De eerste signalen komen pas tot uiting als ze naar school gaan. Ze zijn bovengemiddeld intelligent, kunnen moeilijk contact maken met anderen, vertonen eenzijdig en afwijkend gedrag en hebben vaak een verstoorde taalontwikkeling. Doordat ze meestal heel taalvaardig en intelligent zijn is het veelal moeilijk te begrijpen wat er nu juist aan de hand is.
Leren omgaan met Autisme
Kinderen met ASS hebben moeite om het grotere geheel te (over)zien. Ze ervaren veel prikkels en kunnen moeilijk prioriteiten stellen. Dit kan leiden tot een onveilig gevoel. Ze kunnen dan ook ontzettend boos worden, veelal is dit een angstaanval die zich uit in (verbaal) geweld en woedeaanvallen. Ze kunnen zich echter ook volledig afsluiten en hun vlucht zoeken in repeterende handelingen. Hierdoor probeert je kind terug controle te krijgen over de situatie. Woordspelingen, grapjes en sarcasme zijn zeer moeilijk te begrijpen. Ze nemen immers alles zeer letterlijk.
Het is belangrijk dat iedereen in de omgeving van je kind goed omgaat met het autisme. Dit zal een normale ontwikkeling stimuleren en zo zorgen voor minder hevige problemen. ASS’ers hebben, nog meer dan andere kinderen, nood aan een stabiele thuissituatie. Dit is niet evident, want het opvoeden van een kind met autisme kan best wat stress met zich meebrengen. Zorg ervoor dat ook broers en zussen betrokken zijn, ook voor hen is het niet altijd even gemakkelijk.
Tips voor een veilige (thuis)situatie en basis voor je kind met autisme:
- Geef je kind de tijd om iets te begrijpen
- Wees duidelijk: zeg wat je bedoelt en doe ook steeds wat je zegt
- Gebruik geen grapjes of figuurlijk taalgebruik
- Gebruik concrete tijdsaanduidingen en zorg voor een concrete dagindeling
- Als je kind niet graag aangeraakt wordt, hou hier dan rekening mee en breng anderen hier zeker van op de hoogte
- Probeer de dingen positief te formuleren en vermijd het woordje ‘niet’
- Houd zoveel mogelijk een vaste structuur aan, zorg dus voor zo weinig mogelijk veranderingen
- Bereid je kind voor op aankomende veranderingen
- Soms helpt het om een taak visueel te ondersteunen, vb. door het gebruik van pictogrammen
Natasja Mussche heeft een diploma orthopedagogie en heeft ervaring als begeleidster van kinderen en jongeren met gedrags- en emotionele stoornissen. De opleidingen over communicatie met baby’s, kinderen en jongeren die ze volgde hebben haar aan het denken gezet & geïnspireerd om aan de slag te gaan als zelfstandig kindercoach
