Woorden als stout en flink, ze zitten er ingebakken, in onze maatschappij. Toch zijn er een aantal valkuilen aan verbonden. Om hier verder op in te gaan, wil ik even stilstaan bij de soorten motivatie:
Wat is de motivatie van je kind?
Een intrinsieke motivatie vertrekt vanuit jezelf als persoon. Je vindt iets leuk om te doen, gewoon om wat het is, er is oprechte interesse, goesting om te leren en dat houdt stand ook zonder beloningen of zonder vrees op straffen. Dit is van nature aanwezig bij kinderen, ze willen leren en zijn uit zichzelf trots op hun ontwikkeling.
Of je doet iets om iets te bereiken, dan spreken we van een extrinsieke motivatie, nl. met het vooruitzicht om een beloning te krijgen, geprezen te worden, goedkeuring te krijgen of een straf te vermijden. Een beloning kan in verschillende vormen:
- Tastbaar: cadeautje, snoepje, centje, …
- Symbolisch: cijfers, stickers, duimpjes, …
- Verbaal: mondeling prijzen: flink, goed gedaan, …
Zo is er geen noodzaak voor kinderen om zich te ontwikkelen.
“Niet de hoeveelheid motivatie telt maar wel de soort. Het zit er echter ingebakken, die complimenten met waardeoordelen. De intentie daarachter is dan ook meestal goedbedoeld: we willen onze kinderen aanmoedigen om te leren en zich goed in hun vel te voelen. Of we willen leren wat niet gepast of onaangenaam is.”
Expert Hade
Let ik op met de woorden flink en stout?
Laten we even stilstaan bij de woorden: goed, flink, mooi, … Dit zijn positieve waardeoordelen. We voelen het niet zo aan, omdat ze minder hard aankomen, maar eigenlijk zijn ze dus even oordelend als de woorden slecht, stout, lelijk, …
Onderzoek naar de effecten van verschillende vormen van prijzen en straffen op de motivatie, op het functioneren en het zelfbeeld wees het volgende uit:
- Positieve waarde-oordelen (zoals flink, goed, mooi, …) zijn minder effectief dan andere vormen van lof of aanmoediging. Ze leveren met andere woorden niet op, wat we ermee voor ogen hebben (aanmoedigen, positief zelfbeeld, motiveren, …).
- Met straffen en belonen (in beide richtingen) leer je kinderen afhankelijk zijn van externe factoren (nl. de straf of de beloning) om een bepaald gedrag wel of niet te stellen of zus of zo te stellen.
- Kinderen leren door wat ze zien. Dus door welk voorbeeld wij geven en wat wij voorleven. Als ze opgroeien met straffen, wat leren ze dan?
- Straffen leert kinderen in feite dat diegene met de meeste macht mag doen wat hij wil, het voor het zeggen heeft, altijd aan het langste eind trekt.
- Prijzen/belonen motiveert niet per sé om te leren. In feite kan het net een tegenovergesteld effect hebben door het ondermijnen van kinderen hun intrinsieke motivatie.
Kinderen worden geboren met een natuurlijk verlangen en de mogelijkheid om te leren en ze zijn van nature uit trots op hun vooruitgang. Het kan hen in feite niets schelen of hun prestaties “goed” zijn of niet. Tot het moment dat we hen beginnen loven of belonen.
“Wanneer we kinderen loven of belonen voor hun prestaties, kunnen ze afhankelijk worden van externe goedkeuring. Het contact met hun verlangen om te leren en hun natuurlijke trots op hun mogelijkheden, kan verminderen of verbroken worden.”
Experte Hade
Een ander probleem is dat complimenten met waarde-oordelen het omgekeerde effect kunnen hebben van wat we willen en zo leiden tot angst, onzekerheid en een laag zelfbeeld.
Voorbeeld: “waw, je hebt 9 op 10 voor je toets van wiskunde.” Een gevolg hiervan zou kunnen zijn dat het kind de volgende keer, als het “maar” 7 op 10 heeft, een lager zelfbeeld krijgt.
Voorbeeld: Wanneer we tegen een kind zeggen “Je bent heel flink”, wanneer het zijn bord leegat, zou het kunnen dat het dat een volgende keer ook doet, niet omdat het nog honger heeft, maar omdat het denkt dat het anders niet flink zal bevonden worden en dus zich geliefd zal voelen.
Mag je dan geen positieve oordelen gebruiken?
Helemaal niet, het is niet zwart/wit. Het is belangrijk je bewust te zijn waarom, tegen wie en met welk effect je iets zegt. Spontaan enthousiasme is helemaal OK en positieve feedback met als doel gedragsverandering of het willen laten herhalen van bepaald gedrag, vermijd je beter. Het ene kind zal al gevoeliger zijn dan het andere voor de gevolgen van externe motivatie.
Jij als ouder voelt het best jouw kind aan. Wat we zeggen is niet altijd gelijk aan hoe het bij de ontvanger (je kind) aankomt. Ook al bedoel je het goed, het kan zoals eerder geïllustreerd met voorbeelden, het omgekeerde effect hebben op je kind.
“Children don’t just need to know that they are loved. They need to know that nothing they do, will change the fact that they are loved.”
Alfie kohn
Wat bij zowel flink als stout het geval is, is dat we hier focussen op het gedrag. We zien iets dat ons aanstaat of niet aanstaat. En we vergeten soms onder dat gedrag, te kijken, naar de behoefte. Een kind dat slaat, wil ons iets vertellen, alleen heeft het enkel maar zijn of haar gedrag om duidelijk te maken dat het iets nodig heeft.
De kunst is om voorbij het gedrag te kijken naar de behoefte die er onder zit. Dat wil niet zeggen dat bepaald gedrag niet moet begrensd worden. Maar liefdevol begrenzen is iets anders dan straffen.
Wil je graag aan de slag met verbindende alternatieven voor flink/stout/straffen en belonen? Je kan hier een gratis gids downloaden van coach Hade Cools.
Geschreven door spiegelcoach & bewustzijnsgids Hade Cools
Hade Cools is al meer dan 10 jaar bezig met persoonlijke- en bewustzijnsontwikkeling. Ze leeft ‘bewust ouderschap’ en ondersteunt als spiegelcoach en bewust zijns-gids andere vrouwen met haar DRAAGjeKRACHT groeitraject (1/1 en in groep), LIVE dagen en als kindertolk.
